آبکاری یا روکش رودیم فرآیندی است که طی آن فلز مورد نظر درون محلول آبکاری غوطه‌ور شده و لایه‌ای سفید و براق بر روی آن تشکیل می‌شود. این ویژگی باعث شده از آبکاری رودیم بیشتر برای افزایش درخشندگی طلا سفید و نقره استفاده شود. نکته قابل توجه این است که در میان جواهرسازان گاهی به اشتباه از اصطلاح “آبکاری رادیوم” به جای “آبکاری رودیم” استفاده می‌شود. در حالی که رادیوم (Radium) عنصری رادیواکتیو و خطرناک با نماد Ra است، اما رودیم (Rhodium) فلزی ارزشمند، ایمن و با نماد Rh محسوب می‌شود. در این مقاله از سایت مرکز خرید و فروش فلز پلاتین ، فلز پالادیوم و فلز رودیوم قصد داریم تا درباره رودیوم در آبکاری صحبت کنیم. پس با ما همراه باشید.
رودیوم در آبکاری
آبکاری رودیم به دلایل متعددی در میان جواهرسازان و علاقه‌مندان به زیورآلات محبوبیت زیادی دارد. این فرآیند باعث افزایش استحکام طلا و نقره شده و آن‌ها را در برابر اکسید شدن مقاوم می‌کند. همچنین با ایجاد یک لایه محافظ، از تغییر رنگ جواهرات جلوگیری کرده و درخشندگی چشمگیری به آن‌ها می‌بخشد. از دیگر مزایای مهم آبکاری رودیم می‌توان به ایجاد یک لایه ضد حساسیت بر روی طلا سفید اشاره کرد که مانع تماس مستقیم نیکل موجود در آلیاژ طلا با پوست می‌شود. علاوه بر این، روکش رودیم سطح جواهرات را در برابر سایش و خراش مقاوم‌تر می‌کند و به دوام و زیبایی طولانی‌تر آن‌ها کمک می‌کند.
دوام روکش رودیم چقدر است؟
هرچند رودیم فلزی بسیار مقاوم است، اما روکش ایجاد شده بر روی جواهرات ضخامت بسیار کمی دارد. این لایه نازک به مرور زمان و در تماس با مواد شیمیایی مانند شوینده‌ها، شامپو یا افترشیو تحلیل می‌رود و جواهرات کم‌کم رنگ اولیه خود را باز می‌یابند. به طور معمول، ماندگاری آبکاری رودیم بین ۶ ماه تا ۲ سال است؛ البته با مراقبت درست می‌توان این زمان را افزایش داد. چگونه زیبایی و دوام روکش رودیم جواهرات را حفظ کنیم؟ روکش رودیوم که برای افزایش درخشندگی و محافظت از جواهرات به کار می‌رود، نیازمند مراقبت ویژه‌ای است تا زیبایی و دوام آن در طول زمان حفظ شود. رعایت موارد زیر به شما کمک می‌کند تا جواهرات رودیوم‌کاری شده خود را در بهترین حالت نگه دارید:
پرهیز از تماس مداوم جواهرات با آب
قرار گرفتن جواهرات در معرض آب، به ویژه به صورت طولانی‌مدت، می‌تواند موجب کاهش درخشندگی و فرسایش تدریجی لایه رودیوم شود. توصیه می‌شود هنگام شست‌وشو، استحمام یا شنا، جواهرات خود را از بدن خارج کنید.
جلوگیری از تماس با مواد شیمیایی هنگام کار یا نظافت
مواد شوینده، لوازم آرایشی و سایر ترکیبات شیمیایی ممکن است به سطح ظریف رودیوم آسیب برسانند. بهتر است پیش از انجام کارهای خانه یا استفاده از محصولات آرایشی و بهداشتی، جواهرات را کنار بگذارید.
خارج کردن جواهرات پیش از رفتن به استخر
کلر موجود در آب استخر یکی از عوامل اصلی آسیب به پوشش رودیوم است. برای جلوگیری از تغییر رنگ یا کاهش کیفیت روکش، حتماً پیش از ورود به استخر، جواهرات خود را درآورید.
جلوگیری از تماس مستقیم عطر و ادکلن با جواهرات
عطر و ادکلن می‌توانند باعث کدر شدن یا آسیب دیدن روکش رودیوم شوند. در صورت تماس اتفاقی، بلافاصله جواهرات را با یک پارچه نرم و بدون پرز پاک کنید تا از آسیب جلوگیری شود.
با رعایت این نکات ساده اما مهم، می‌توانید از درخشش و زیبایی جواهرات رودیوم‌کاری شده خود برای سال‌ها لذت ببرید.
ضخامت لایه آبکاری رودیم چقدر است؟
در آبکاری جواهرات، معمولاً لایه‌ای از رودیم به ضخامت ۰.۷۵ تا ۱ میکرون روی سطح اعمال می‌شود. این ضخامت بسته به نوع زیورآلات متغیر است؛ برای نمونه در گوشواره‌ها یا گردنبندهایی که کمتر در معرض ضربه هستند، ضخامت روکش بین ۰.۱ تا ۰.۵ میکرون در نظر گرفته می‌شود.
محلول‌های برای آبکاری با رودیوم
برای انجام آبکاری رودیم، از محلول‌های خاصی استفاده می‌شود که به حمام‌های فسفاتی و سولفاتی معروف‌اند:
حمام فسفات رودیم: این محلول با غلظت ۲ گرم بر لیتر و خلوص ۸۵ درصد تهیه می‌شود و در دمای حدود ۴۰ تا ۵۰ درجه سانتی‌گراد استفاده می‌شود. این نوع حمام به ویژه برای جواهراتی با لحیم نرم و پیش از آبکاری نیکل مناسب است.
حمام سولفات رودیم: این محلول غلظتی بین ۱.۳ تا ۲ گرم بر لیتر داشته و خلوص آن حدود ۹۵ درصد است. گاهی نیز ترکیبی از سولفات و فسفات رودیم برای دستیابی به استحکام بالاتر به کار گرفته می‌شود.
کاربردهای آبکاری رودیم
برخلاف تصور رایج، آبکاری رودیم تنها محدود به زیباسازی جواهرات نیست. این تکنیک در صنایع برق و الکترونیک نیز کاربرد دارد؛ به عنوان مثال در سوئیچ‌های مدار چاپی، اجزای فرکانس بالا و کانتکت‌های لغزشی از روکش رودیم برای افزایش دوام و کارایی استفاده می‌شود.