معدن پلاتین در ایران

با توجه به افزایش استفاده از فلز پلاتین در صنایع مختلف دارویی و زینتی، حجم آن در جهان، مورد توجه قرار گرفته است. حجم فلز پلاتین بسیار کمتر از فلزات گران‌بهای دیگر مانند طلا می‌ باشد. از این رو بهتر است معادن بزرگ این فلز در ایران را شناخت و نسبت به حفظ و نگهداری از آن کوشا بود.

پلاتین در کجا یافت می‌ شود؟

فلز پلاتین به صورت یک خانواده مورد عرضه قرار می گیرد بنابراین در خانواده پلاتین، فلزهایی مانند پالادیوم و… وجود دارند. در سال های گذشته، کشور هندوستان معدن عظیمی از فلز پلاتین بوده است که از آن به عنوان مواد اولیه تولیدی، استفاده می کردند؛ اما با گذشت زمان و اطلاع از ارزشمندی فلز پلاتین، بررسی و کشف معادن این فلز در جهان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار شد. امروزه کشور آفریقای جنوبی، مهد فلز پلاتین می‌ باشد.

بوته پلاتینی | کروزه پلاتینی | فلز پلاتین | فلز پالادیوم | فلز رودیوم

سنگ های حاوی این فلز در این کشور به وفور یافت می‌ شوند که نیازمند استخراج و پالایش هستند. در معادن نیکل و مس، مقدار بسیار زیادی از فلز پلاتین را می‌ توان یافت. دومین معدن بزرگ فلز پلاتین، کشور روسیه می‌ باشد که میزان بالایی از آن به کل جهان صادر می‌ شود. در سال 1373، وجود معدن نیکل و مس در یکی از شهرهای استان آذربایجان غربی به رسمیت شناخته شد. با تحقیق و بررسی های ویژه، فلز پلاتین در این معدن به مقدار زیادی مشاهده گردید. از این رو شهر خوی آذربایجان غربی تا به امروز بزرگترین معدن پلاتین در ایران شناخته می‌ شود.

مشخصات سنگ پلاتین

سنگ پلاتین در رنگ خاکستری، در ابعاد و اندازه های گوناگونی از معادن موردنظر استخراج می‌ شوند. این سنگ دارای مقدار کمی از فلزات کمیاب می‌ باشد که با ترکیب با عنصر پلاتین، به استحکام آن انجامیده اند. عنصر پلاتین همواره با عنوان PT شناخته می‌ شود. نرمی و انعطاف پذیری این سنگ، بسیار بالا بوده و جزو ویژگی های بسیار مهم این سنگ می‌ باشد. شکل پذیری بالای سنگ پلاتین، می‌ تواند این محصول را در تولید انواع جواهرات و همچنین پلاتین های پزشکی، کاربردی سازد.

تشخیص سنگ پلاتین

سنگ پلاتین به علت شباهت بسیار زیادی که به نقره و طلای سفید دارد، در تشخیص می‌ تواند تردیدآمیز باشد. این نوع سنگ با روش های بسیار متعددی می‌ تواند از طلا و نقره تمیز داده شود. لذا برخی از روش های مؤثر در تشخیص پلاتین در زیر به اختصار بیان می‌ شود.

• مهر محصول

در این روش، مشاهده مهر مخصوص پلاتین با عنوان اختصاری مهم جلوه داده می‌ شود. هر یک از محصولات و جواهراتی که دارای فلز پلاتین می‌ باشد، از مهر pt و plat برخوردار است. در صورتی که این عنوان اختصاری در قسمتی از جواهرات مهر شده باشد، نشان از درجه‌ خلوص 85 درصدی فلز پلاتین می‌ باشد. عموماً بیشتر تولید کنندگان جواهرات برای راحتی بیشتر از عدد 850 به عنوان مهر فلز استفاده می کنند.

در صورتی که درجه‌ خلوص فلز پلاتین در حدود 90 تا 95 درصد باشد، این محصول دارای مهری با عنوان “پلاتین” می‌ باشد. درجه‌ خلوص بالای فلز، به صورت محدود در ساخت فلزات استفاده می‌ شود.

• رنگ و براقیت سنگ

سنگ پلاتین با توجه به استفاده در صنایع مختلف، در رنگ و ظاهری خاص می‌ باشد که به عنوان علل اصلی تشخیص به کار می رود. رنگ این محصول با رنگ طلای سفید و نقره برابری می‌ کند اما رنگ سفید سنگ پلاتین روشن تر می‌ باشد. همچنین براقیت آن بیشتر از سنگ طلا و نقره است. برای تشخیص تشخیص راحت تر جواهرات پلاتینی، توجه به خطوط بدنه محصول اهمیت زیادی دارد. خطوط بدنه محصولات پلاتینی بسیار کم و ناچیز می‌ باشد. اما طلا و نقره قابلیت خش پذیری دارند.

• وزن سنگ

در صورتی که طلای سفید یا نقره را با سنگ پلاتین در دست بگیرید، سنگینی سنگ پلاتین بیشتر احساس می‌ شود. این امر به دلیلی چگالی بالا و تراکم زیاد پلاتین است.

• خاصیت آهنربایی

فلز پلاتین جزو فلزاتی است که دارای میدان مغناطیسی نمی باشد. از این رو در هنگام ارتباط با آهنربا، هیچ واکنشی نشان نمی دهد. به همین دلیل استفاده از آهنربا برای تست پلاتین بودن محصول، یک راه حل ساده می‌ باشد. در صورتی که کششی از جانب آهنربا احساس شد، محصول موردنظر دارای ترکیبات طلای سفید به همراه نیکل است.

• سنگ محک

آخرین و بهترین روش تشخیص سنگ پلاتین استفاده از سنگ محک می‌ باشد. این روش می‌ تواند توسط افراد کارآزموده و فعال در حوزه طلاسازی، به راحتی انجام گردد.

قیمت سنگ پلاتین

سنگ پلاتین، با توجه به محدود بودن در جهان، جزو گران ترین سنگ های زینتی می‌ باشد. لذا امروزه از این محصول برای تولیدات جواهرات گران قیمت استفاده می‌ شود. تغییر قیمت روزانه و لحظه ای فلز پلاتین، نشان از اهمیت بالای این فلز در صنایع دارد. استخراج پلاتین از تیزاب سلطانی تیزاب سلطانی یکی از روش‌ های بسیار قدیمی برای جداسازی فلزات خاص از سنگ می‌ باشد. در سال های گذشته از این روش برای استخراج طلا، پالادیوم، نقره و همچنین پلاتین استفاده می کردند.

با این روش می‌ تواند استخراج پلاتین را در محیط آزمایشگاهی یا در منزل انجام داد. در این روش از کلراید آلومینیوم استفاده می‌ شود. با توجه به وزن و حجم سنگ پلاتینی، مقدار بیشتر از حجم موردنظر از کلراید آلومینیوم را در داخل آب گرم به نسبت یک به چهار استفاده می کنیم. مقدار آب باید چهار برابر حجم ترکیب کلراید آلومینیوم باشد. سپس با اضافه کردن قطعه پلاتینی، فوراً ذرات پلاتین در داخل محلول تهیه نشین می‌ شوند.

استخراج پالادیوم از سنگ معدن

فلز پالادیوم در معادن سنگ مس وجود دارد از این رو برای بهره گیری از این فلز مهم، سنگ های معدنی مس را در محیط آزمایشگاهی، با روش های چندگانه استخراج می کنند که بهترین روش آن استفاده از شیوه پیرومتالورژی می‌ باشد. با اضافه کردن اسید سولفوریک با میزان غلظت بسیار کم به سنگ موردنظر، ناخالصی های فلزی از مس جدا می‌ شوند. در این زمان از ترکیبات مختلفی برای جداسازی پالادیوم از مواد ناخالصی استفاده می‌ شود. ترکیبات موردنظر شیمیایی بوده و سرعت بالایی در جداسازی فلز پالادیوم دارد.