باستان شناسان مقداری از این فلز را در طلای مورد استفاده در خاکسپاری های مصر باستان در اوایل سال ۱۲۰۰ قبل از میلاد کشف کرده اند. با این حال ، میزان دانش اولیه مصریان از این فلز نامشخص است و ممکن است که آنها تشخیص نداده باشند که پلاتینی در طلای آنها وجود دارد.
این فلز اولین بار توسط آمریکایی های کلمبیایی در نزدیکی اکوادور کشف شد و برای تولید زیورآلات به عنوان طلای سفید استفاده می شد.
اولین گزارش کتبی در رابطه با کشف این فلز مربوط به ژولیوس سی اسکالیگر در سال ۱۵۵۷ است. او این فلز را به عنوان فلزی عجیب و غریب که در معادن بین پاناما و مکزیک یافت می شود توصیف کرد و نوشت که هیچ آتشی نمی تواند آن را ذوب کند.
در سال ۱۷۸۳ شیمیدان فرانسوی روشی را برای تولید Pt کشف و ثبت کرد. شیمیدان انگلیسی ویلیام اچ ولتستون یک فرآیند تجاری را برای تولید پلاتین خالص در اوایل قرن ۱۹ کشف کرد. وی در طی تحصیلات خود در مورد سنگ معدن پلاتین ، فلزات اسمیوم ، ایریدیوم ، رودیوم و پالادیوم را نیز کشف کرد. نام این عنصر از کلمه اسپانیایی “پلاتینا” گرفته شده است.
پلاتین (Platinum) یک عنصر شیمیایی با نماد Pt و عدد اتمی 78 است. پلاتین فلزی متراکم ، چکش خوار، هادی ، به شدت غیر فعال و گرانبها به رنگ نقره ای – سفید است.
به دلیل کمبود پلاتین در پوسته زمین ، سالانه فقط چند صد تن از این فلز تولید می شود و با توجه به کاربرد های مهم آن بسیار ارزشمند است و یکی از فلزات گران بها محسوب می شود.
با توجه به اهمیت و کاربرد های بسیار این فلز، در این مطلب از پلاتین ایران، به معرفی کاربرد های جالب فلز پلاتین می پردازیم. از اینکه تا انتهای متن همراه ما هستید سپاسگزاریم.
پیشنهاد میکنم این مطلب را نیز درباره فلز پلاتین مطالعه بفرمایید:
از پلاتین در جواهرات ، سیم ، ساخت ظروف با تحمل حرارتی بالا برای مصارف شمیایی و کوره های برقی حرارت بالا استفاده میشود.
کاربرد پلاتین در وسایل نقیله
این فلز میتواند مقدار زیادی از گاز هیدروژن را جذب کرده ، هنگامی که حرارت داده میشود، آن را آزاد کند. از این جهت به عنوان منبع ذخیره گاز در وسایل نقلیه و در سلول سوختی مطالعه میشود.
از پلاتین خوب جدا شده به عنوان کاتالیزور استفاده میشود.
برای مثال در مبدل های کاتالیزوری خودروها و فرایند های صنعتی مختلف مانند ساخت اسید سولفوریک استفاده میشود.
کاربرد پلاتین در صنایع شیمیایی
صنایع شمیایی از مقدار قابل توجهی پلاتین یا آلیاژ پلاتین – رادیوم بهعنوان کاتالیزور و به شکل توری ریز بافت برای کاتالیز کردن اکیسیداسیون انتخابی آمونیاک برای تهیه اکسید نیتریک که ماده خام برای کود ها و مواد منفجره میباشد و اسیدنیتریک استفاده میکنند.
پلاتین در تصفیه نفت خام کاربرد دارد
پلاتینهای کاتالیزوری در تصفیه نفت خام و بهسازی فرایند تولید بنزین اکتان بالا و همچنین ترکیبات معطر در صنعت پتروشیمی کاربرد دارند.
ضریب انبساط این فلز برابر با شیشه های Soda-Lime-Silica بوده و در ساخت الکترود های آببندی شده در سیستم های شیشه ای کاربرد دارد.
آلیاژ پلاتین و کبالت ، خاصیت مغناطیسی عالی دارد.
آلیاژی که از 76% پلاتین و 23% کبالت تشکیل شده باشد، از نظر مغناطیسی بسیار قوی می باشد.
آلیاژ 10/90 پلاتین / اوسمیوم برای ساخت ضربان ساز قلب ، دریچه های جایگزین و سایر کاشه های جراحی استفاده میشود.
Cis-platin با فرمول PtCl2 (NH3) 2 ، دارویی است که در درمان انواع خاصی از سرطان ها که شامل سرطان خون (Lukemia) و سرطان بیضه میشود، کاربرد دارد.
کاربرد پلاتین در تولید فندک
سیم های پلاتینی ، وقتی در معرض متیل الکل قرار میگیرند، با رنگ قرمز تیره می درخشند، درست همانند کاتالیزوری که الکل را به فرمالدئید تبدیل میکند.
این پدیده به صورت تجاری در ساخت فندک سیگار و دست گرمکن ها استفاده میشود.
کاربرد فلز پلاتین در تولید موشک و جت
این فلز در پوشش کلاهک های دماغه موشک ها و نازل سوخت موتور جت و دیگر وسایلی که می بایست با ضریب اطمینان بالایی در حرارت های بالا و در تناوب های زمان طولانی کار کنند، کاربرد دارد.
ایزوتوپ ها
پلاتین طبیعی از 5 ایزوتوپ پایدار و یک رادیو ایزوتوپ Pt-190 که نیم عمر بسیار طولانی 6 میلیارد سال را دارد تشکیل شده است.
ایزوتوپ های رادیو اکتیوی زیاد دیگری نیز برای این عنصر وجود دارند که پایدار ترین آنها Pt-193 بوده که نیمه عمر آن 50 سال میباشد.
هشدارها
این فلز به دلیل طبیعت غیر واکنشی خود برای سلامتی مسئله ساز نیست، با این حال تمام ترکیبات پلاتین به شدت سمی هستند.
عوارض قرار گرفتن در معرض پلاتین
طبق گزارش مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها قرار گرفتن کوتاه مدت در معرض نمک های پلاتین ممکن است باعث سوزش چشم ها ، بینی و گلو شود و قرار گرفتن در معرض طولانی مدت ممکن است باعث آلرژی تنفسی و حساسیت پوستی شود.
از آنجا که این فلز یک کاتالیزور در ساخت لاستیک سیلیکون و اجزای ایمپلنت های پزشکی (پروتزهای تعویض مفصل ، دیسک های کمر مصنوعی ، دریچه های عروقی و غیره) است این امکان وجود دارد که پلاتین بتواند وارد بدن شده و عوارض جانبی به دنبال داشته باشد. سازمان غذا و دارو و سایر نهادها این موضوع را مورد بررسی قرار داده اند و تاکنون هیچ مدرکی مبنی بر سمیت این فلز در داخل بدن پیدا نکرده اند.