پلاتین چیست؟
فلزات گرانبها و کمیاب همواره رمز و رازهای شگفت‌انگیزی در خود نهفته دارند که افراد زیادی را مجذوب خود می‌کنند. برخی صرفاً برای سرمایه‌گذاری به سراغ آن‌ها می‌روند، برخی دیگر به دنبال تشکیل مجموعه‌ای از ارزشمندترین‌ها هستند، و گروهی نیز تنها برای کشف اطلاعات و شناخت بیشتر درباره آن‌ها به کاوش می‌پردازند. یکی از این فلزات گرانبها که جایگاه ویژه‌ای در فهرست گران‌ترین فلزات جهان دارد و در میان ده فلز برتر قرار گرفته، پلاتین یا پلاتینیوم نام دارد. پلاتین از جمله کمیاب‌ترین عناصر موجود در پوسته زمین به شمار می‌آید. این عنصر به صورت خالص در طبیعت دیده می‌شود و همچنین در کنار پنج فلز نادر دیگر از خانواده پلاتین شامل اسمیم، پالادیم، روتنیم، فلز ایریدیم و فلز رودیم یافت می‌شود. هر شش فلز این گروه جزو عناصر کمیاب به‌شمار رفته و خواصی مشترک دارند که آن‌ها را متمایز می‌کند. این مقاله به منظور آگاهی بیشتر مخاطبین و علاقه مندان به انواع فلزات گرانبها از سوی سایت تخصصی pelatin .ir ارائه گردیده است. فیدار فلزات رهسام آران اولین مرکز خرید و فروش پلاتین ، خرید و فروش رودیوم ، خرید و فروش پالادیوم میباشد.
پلاتین چیست؟
لاتین که از واژه اسپانیایی “پلاتینا” به معنای “نقره کوچک” گرفته شده، یکی از فلزات با کمترین واکنش‌پذیری محسوب می‌شود. این فلز با مقاومت بسیار بالا در برابر خوردگی، حتی در دماهای بالا، متمایز است. ویژگی بارز دیگر پلاتین، خاصیت کاتالیزوری فوق‌العاده آن است. تاریخچه نخستین استفاده از پلاتین به بومیان اکوادور بازمی‌گردد که این فلز را از بستر رودخانه استخراج کرده و در ساخت جواهرات به کار می‌بردند. امروزه استفاده از پلاتین در ساخت جواهرات و مبدل‌های کاتالیستی بسیار رایج است. این فلز همچنین در طیف گسترده‌ای از صنایع دیگر مانند تجهیزات پزشکی و دندان‌پزشکی، حسگرهای حرارتی برای کوره‌های الکتریکی، ابزارهای تخصصی آزمایشگاهی، پوشش‌دهی موشک‌ها، وسایل ضد خوردگی و زنگ‌زدگی، و حتی سوخت موتورهای جت کاربرد دارد.
ذخایر پلاتین:
این فلز گرانبها عمدتاً در نهشته‌های آبرفتی، به‌ویژه در کنار نیکل، یافت می‌شود و به‌عنوان محصول جانبی فرآوری مس و نیکل نیز به دست می‌آید. در سال 2010، تولید جهانی پلاتین به 192 تن رسید که 77 درصد آن متعلق به آفریقای جنوبی بود. بزرگ‌ترین ذخایر پلاتین در جهان در معادن سنگ‌های آذرین بوچولد واقع در آفریقای جنوبی قرار دارند. افزون بر این، معدن نیکل حوضه سادبری در کانادا و معدن سنگ‌های آذرین نیکل و مس در نزدیکی شهر نوریلسک روسیه دو منبع عمده دیگر این فلز به شمار می‌روند.
پس از آفریقای جنوبی، کشورهای روسیه، کانادا، زیمبابوه و آمریکا رتبه‌های بعدی تولید جهانی پلاتین را به خود اختصاص داده‌اند.
اطلاعاتی در مورد پلاتین:
پلاتین، که به انگلیسی با نام Platinum شناخته می‌شود، یک عنصر فلزی کمیاب با عدد اتمی 78، نماد شیمیایی Pt و جرم اتمی 195 است. این عنصر در طبیعت به‌ندرت یافت می‌شود و بخشی از پوسته زمین را تشکیل می‌دهد. در جدول تناوبی، پلاتین در گروه 10 و دوره 6 قرار دارد و در کنار عناصر ایریدیوم و طلا جای گرفته است. این فلز به‌عنوان یکی از “فلزات انتقالی” شناخته می‌شود و گروهی از “فلزات پلاتینی” را با ایریدیوم، اوسمیوم، پالادیوم، رودیوم و روتنیم تشکیل می‌دهد.
ویژگیهای پلاتین :
پلاتین فلزی انعطاف‌پذیر و قابل چکش‌کاری است که به‌دلیل رنگ سفید مایل به خاکستری خود مشهور است. نام این عنصر از واژه اسپانیایی “platina” برگرفته شده که به معنای “نقره کوچک” است. در کنار طلا و نقره، پلاتین به‌عنوان یکی از فلزات گرانبها شناخته می‌شود. منابع طبیعی این فلز معمولاً شامل ترکیبی از دیگر فلزات مانند ایریدیوم، نیکل یا اوسمیوم است و در موارد نادری همراه با آرسنیک یا گوگرد یافت می‌شود. ذخایر مهم پلاتین عمدتاً در کشورهای کانادا، کلمبیا، پرو، روسیه و آفریقای جنوبی تمرکز دارند، و تولید سالانه آن تقریباً به 30 تن می‌رسد.
گرچه کشف این فلز در اروپا به زمان‌های متأخرتری بازمی‌گردد، آثار یافت‌شده در مقبره‌های مصر باستان نشان می‌دهد که قدمت استفاده از پلاتین به حدود 1200 سال پیش از میلاد برمی‌گردد. بومیان آمریکای جنوبی نیز از این فلز استفاده می‌کردند. در ادبیات اروپایی، نخستین اشاره به پلاتین احتمالاً توسط ژولیوس سزار اسکالیگر، محقق فرانسوی با ریشه ایتالیایی، در سال 1557 انجام شده است.
پلاتین یکی از عناصر مهم گروه فلزات پلاتینی محسوب می‌شود و به دلیل ویژگیهای خاص خود کاربردهای گسترده‌ای دارد. آلیاژهای آن در آزمایشگاه‌ها برای ساخت الکترودها و ظروف مقاوم به دمای بالا استفاده می‌شوند. همچنین این فلز انتخابی محبوب برای تولید تماس‌های الکتریکی و نقاط جرقه است، زیرا مقاومت بالایی در برابر دماهای زیاد و واکنش‌های شیمیایی ناشی از قوس الکتریکی دارد.
کاربرد پلاتین:
مهم‌ترین کاربرد پلاتین در ساخت جواهرات و آلیاژهای دندان‌پزشکی است. علاوه بر این، ترکیب‌های پلاتین-ایریدیوم به‌طور گسترده برای تولید پین‌های جراحی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
کاربردهای دیگر این فلز شامل موارد زیر است:
سرمایه‌گذاری به‌عنوان یک کالای ارزشمند
– ساخت کلیدهای اشتعال
– استفاده در داروهای شیمی‌درمانی مخصوص تومورهای سرطانی
– تولید الکترودها
– کاربرد در موتورهای توربینی مانند جت
– استفاده در آهن‌رباها به همراه کبالت
در علم پزشکی، پلاتین در ساخت روکش‌های دندانی، پین‌های جراحی و ابزارهای پزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین برای درمان آسیب‌های ستون فقرات، دیسک کمر یا گردن و انواع شکستگی‌های استخوان نظیر پا و مچ دست از این فلز بهره می‌برند.
در بخش خودرو، علاوه بر مبدل‌های کاتالیستی که آلاینده‌هایی مانند مونوکسید کربن (CO) را به ترکیبات بی‌ضرری چون دی‌اکسید کربن (CO2) و بخار آب تبدیل می‌کنند، از پلاتین در ساخت شمع خودرو نیز استفاده می‌شود که عملکرد موتور را بهینه می‌کند.
این فلز همچنین در صنعت فناوری پیشرفته نظیر ساخت فیبرهای نوری، سیم‌های رسانا و دستگاه‌های ضربان‌ساز قلب کاربرد دارد. برخی شرکت‌های ساعت‌سازی نیز برای افزایش ارزش و منحصر به فرد بودن محصولات خود از این فلز گرانبها بهره می‌برند.
در مجموع، پلاتین به‌رغم کمیابی‌اش، به دلیل چندمنظوره بودن و مقاومت بالا، نقشی کلیدی در بسیاری از صنایع مدرن ایفا می‌کند.
استخراج و بازیافت فلز پلاتین یکی از موضوعات مهم در حوزه صنعت و معدن است. پس از آشنایی با ماهیت و ویژگیهای این فلز ارزشمند، مرحله بعدی شناخت روش‌های استخراج و بازیافت آن است. پلاتین، مشابه فلزات دیگر مانند رودیم و پالادیم، عموماً از معادن مس و نیکل به دست می‌آید. کشورهای کانادا، آفریقای جنوبی و روسیه به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکنندگان پلاتین در جهان شناخته می‌شوند.
کشف پلاتین به سال ۱۵۵۷ بازمی‌گردد، زمانی که ژولیوس سی اسکالیگر آن را معرفی کرد. وی این فلز را ماده‌ای تعریف کرد که هیچ شعله‌ای قادر به نابودی آن نیست. با پیشرفت علم و فناوری، روش‌های گوناگونی برای بازیافت این فلز نیز توسعه یافتند. نکته‌ای که هنگام بازیافت باید مدنظر داشت، نقطه ذوب بسیار بالای پلاتین است؛ بنابراین نمی‌توان آن را با کوره‌های معمول که برای ذوب طلا و نقره استفاده می‌شوند، بازیابی کرد. حال پرسش این است که چه روش‌هایی برای ذوب پلاتین وجود دارد؟
سه روش رایج برای ذوب و بازیافت پلاتین شامل موارد زیر است:
- کوره القایی
- مشعل اکسیژن/هیدروژن
- روش گاز استیلن
ذوب پلاتین به کمک کوره القایی
این روش یکی از کارآمدترین اما گران‌ترین شیوه‌ها برای بازیافت پلاتین محسوب می‌شود و معمولاً بیشتر توسط افراد حرفه‌ای و متخصص انجام می‌گیرد که فعالیت گسترده‌ای در این حوزه دارند. در این روش، نیروی برق برای افزایش دمای کوره مورد استفاده قرار می‌گیرد تا حرارت لازم برای رساندن پلاتین به نقطه ذوب تأمین شود. نکته قابل توجه این است که هر کوره القایی نمی‌تواند پلاتین را ذوب کند؛ فرکانس کوره نقش تعیین‌کننده‌ای در قدرت آن ایفا می‌کند.
ذوب پلاتین با مشعل اکسیژن/هیدروژن
برای بازیافت مقادیر کم پلاتین یا استخراج آن از قطعات الکترونیکی، استفاده از مشعل اکسیژن/هیدروژن بهترین گزینه است. این روش نسبت به کوره‌های القایی هزینه کمتری دارد و برای افرادی که به دنبال یک راهکار کم‌هزینه‌تر هستند، توصیه می‌شود.
ذوب فلز پلاتین با گاز استیلن
اگر هیچ‌یک از دو روش بالا در دسترس نباشند، می‌توان از گاز استیلن بهره برد. گاز استیلن توانایی رساندن پلاتین به نقطه ذوب را دارد، اما استفاده از این روش نیازمند مهارت بسیار بالاست و تنها افراد با تجربه قادر به انجام آن هستند.
در نتیجه، بسته به شرایط و امکانات موجود، هر یک از این روش‌ها می‌تواند گزینه‌ای مناسب برای ذوب و بازیافت پلاتین باشد. توجه به میزان ماده موردنظر، هزینه‌ها و میزان تخصص موردنیاز در انتخاب بهترین روش حائز اهمیت است.
قیمت پلاتین
در برخی موارد، قیمت پلاتین می‌تواند حتی تا دو برابر قیمت طلا برسد. در حالی که طلا بیشتر به عنوان ابزاری برای سرمایه‌گذاری شناخته می‌شود، پلاتین به دلیل کاربردهای صنعتی‌اش اهمیت بیشتری دارد. با افزایش تقاضا برای این فلز، قیمت آن نیز معمولاً صعودی می‌شود.
پلاتین و سلامتی
ترکیبات پلاتین در درمان برخی از سرطان‌ها، به ویژه در شیمی‌درمانی، مورد استفاده قرار می‌گیرند. اگرچه فلز خام پلاتین بدون خطر است، اما نمک‌های آن ممکن است عوارض جدی ایجاد کنند. این عوارض شامل مشکلاتی نظیر سرطان، تخریب ارگان‌هایی همچون مغز استخوان و کلیه، اختلالات بینایی و شنوایی، مشکلات گوارشی، تغییرات ژنتیکی و واکنش‌های حساسیتی پوستی می‌شوند.
مقاومت بالای پلاتین در برابر فرسایش، آن را به یکی از ایمن‌ترین فلزات نسبت به دیگر عناصر تبدیل کرده است و به همین دلیل خطرات کمتری در مقایسه با سایر مواد مشابه دارد.
سخن آخر:
پلاتین یا پلاتینیوم با نماد شیمیایی Pt و عدد اتمی 78 در گروه فلزات واسطه جدول تناوبی قرار گرفته است. این فلز با رنگ سفید مایل به خاکستری شناخته می‌شود و از قابلیت‌هایی مانند شکل‌پذیری بالا و رسانایی برخوردار است. به دلیل ارزش بالای خود، پلاتین در صنایع گوناگون به‌طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد. شما می‌توانید برای اطلاع از قیمت انواع فلزات گرانبها با ما در pelatin .ir تماس بگیرید.
