۸ کاربرد رودیوم در صنایع مختلف
امروز فلز رودیوم در صنایع گوناگون مورداستفاده قرار می‌گیرد و به‌منظور ساخت بسیاری از لوازم و تجهیزات به‌کاربرده میشود.
در این مقاله به بررسی کاربردهای رودیوم در صنایع مختلف خواهیم پرداخت. به‌عنوان مهم‌ترین کاربردهای رودیوم می‌توان به موارد زیر اشاره نمود که عبارت است از:
- ساخت مبدل‌های کاتالیزوری: به‌عنوان یکی از مهم‌ترین کاربردهای فلز رودیوم می‌توان به تولید مبدل‌های کاتالیزوری اتومبیل‌ها اشاره نمود.
مبدل یکی از قطعات اصلی در اگزوز خودروها است که به‌منظور جلوگیری از خروج گازهای خطرناک و سمی به محیط بیرون تعبیه میشود.
به‌طورکلی می‌توان گفت که حدود ۸۰ درصد از کاربردهای رودیوم مربوط به ساخت مبدل‌های کاتالیزوری خواهد شد.
به‌منظور ساخت این قطعات علاوه بر رودیوم از فلزاتی مانند پالادیوم و پلاتین نیز استفاده می‌کنند که این فلزات می‌توانند میزان اکسیدهای نیتروژن موجود در دود خودروها را کاهش بدهند.
- ترموکوپل کوره‌های صنعتی: به‌منظور اندازه‌گیری دماهای بالا در کوره‌های صنعتی از ترموکوپل استفاده خواهد شد که یکی از مواد اصلی در ساخت این محصول فلز رودیوم می‌باشد.
ازآنجایی‌که رودیوم از مقاومت بسیار بالایی در برابر فرسایش و واکنش‌های شیمیایی برخوردار می‌باشد، از قطعات دارای روکش رودیوم در درجه حرارت‌های بالا استفاده خواهد شد.
- کاربردهای رودیوم در فرآیندهای هسته‌ای: به‌منظور اطمینان یافتن از صحت عملکرد راکتورهای هسته‌ای اندازه‌گیری شار نوترون ضرورت می‌یابد.
رودیوم به دلیل دارا بودن خواص شیمیایی منحصربه‌فرد به‌عنوان ردیاب در این فرآیندها مورداستفاده قرار می‌گیرد.
هم‌اکنون به‌منظور بازیافت زباله‌های هسته‌ای نیز از مشتقات فلز رودیوم مانند نیترات رودیوم استفاده خواهد شد.
- آبکاری جواهرات: از دیگر کاربردهای فلز رودیوم می‌توان به آبکاری جواهرات، ترمیم و صیقلی نمودن آنها اشاره نمود.
این فلز می‌تواند درخشندگی جواهرات را به میزان قابل‌توجهی افزایش داده و زیبایی آنها را دوچندان کند.
در حقیقت رودیوم به‌عنوان یک محافظ قوی برای جلوگیری از صدمه به طلا و نقره و همچنین پیشگیری از فرسایش آنها خواهد بود.
به‌طورکلی باید گفت که رنگ خاص طلای سفید به دلیل وجود روکش رودیوم روی آن است. در حال حاضر به‌منظور جلوگیری از سیاه شدن بدلیجات نیز از روکش رودیوم استفاده میشود.
استفاده از نمک‌های این فلز مانند سولفات رودیوم نیز سبب افزایش استحکام و مقاومت فلزات در برابر شکستگی و آسیب خواهد شد.
استفاده از روکش رودیوم روی طلا و جواهرات سبب پیشگیری از بروز حساسیت‌های پوستی میشود.
با توجه به این‌که در ساختار طلای سفید مقداری نیکل نیز وجود دارد، ممکن است برخی از افراد با آلرژی‌های پوستی مواجه گردند که وجود روکش رودیوم سبب جلوگیری از این حساسیت‌ها خواهد شد.
- کاربردهای رودیوم در صنایع برق و الکترونیک: از آلیاژهای رودیوم به همراه فلز پلاتین به‌منظور ساخت لوازم و تجهیزات الکتریکی استفاده میشود.
از این تجهیزات و اتصالات به‌منظور برقراری مدارهای الکتریکی استفاده میشود. فیش‌های نر و ماده نیز با استفاده از رودیوم تولید خواهند شد.
همان‌طور که پیش‌تر نیز بیان نمودیم این فلز در برابر خوردگی و حرارت‌های بالا از مقاومت بالایی برخوردار می‌باشد، بنابراین برای ساخت سیم‌پیچ‌های کوره‌ها، رابط‌های الکتریکی و سیم‌های مقاوم در برابر حرارت از آن استفاده میشود.
- صنایع اپتیک و شیشه‌ای: ازآنجایی‌که فلز رودیوم از درخشندگی فوق‌العاده برخوردار می‌باشد، معمولاً از آلیاژ آن به‌عنوان پوشش در پشت آینه‌ها استفاده خواهد شد.
برای ساخت آینه‌های نورافکن باقدرت تابش بالا نیز رودیوم را به کار می‌برند. از طریق مشتقات این فلز نیز امکان تولید شیشه‌های تخت و فایبرگلاس وجود خواهد داشت.
استفاده از این فلز در این‌گونه لوازم سبب افزایش مقاومت آنها در برابر لکه‌دار شدن میشود، بنابراین می‌توان گفت که تمیز کردن آنها بسیار راحت است.
- کاربردهای رودیوم در بهبود خواص یا تولید مواد شیمیایی: کروم و تیتانیوم عناصری هستند که در برابر اسیدهای غیر اکسیدکننده آسیب‌پذیر می‌باشند، بنابراین به‌منظور جلوگیری از خوردگی آنها استفاده از رودیوم ضرورت خواهد یافت.
در برخی از واکنش‌های شیمیایی که اسیدهایی همچون اسید نیتریک تولید میشود، از این فلز و یا نمک‌های آن استفاده خواهد شد.
- سایر کاربردهای رودیوم: به‌عنوان سایر کاربردهای رودیوم می‌توان به تولید سازه‌های نوری و نمایشگرهای LED اشاره نمود.
ساخت لوله‌های اشعه کاتدی و سوزن‌های گرامافون نیز توسط رودیوم صورت می‌گیرد.
برای ساخت ابزارهای پزشکی و جراحی و همچنین موتور جت‌ها نیز رودیوم را به کار می‌برند.
عوامل مؤثر بر قیمت رودیوم
رودیوم به‌عنوان یکی از فلزات گران‌بها به شمار میرود و معمولاً از ترکیب با فلزاتی همچون نیکل و پلاتین استخراج میشود.
عوامل مختلفی در تعیین قیمت رودیوم تأثیرگذار هستند که به‌عنوان یکی از مهم‌ترین آنها می‌توان به میزان عرضه و تقاضا اشاره کرد.
درصورتی‌که تعادل مناسبی بین عرضه و تقاضا برای فلز رودیوم صورت بگیرد، امکان متعادل شدن قیمت آن نیز وجود دارد.
میزان فعالیت شرکت‌های استخراج‌کننده این فلز یکی از دیگر از عواملی مهمی است که در تعیین نرخ نهایی رودیوم نقش به سزایی دارد.
شرایط اقتصادی و سیاسی کشورهای استخراج‌کننده رودیوم و همچنین قوانین و مقررات دولتی آنها نیز رابطه مستقیمی باقیمت نهایی رودیوم خواهد داشت.
به‌طورکلی می‌توان گفت که چون رودیوم فلزی کمیاب است، درباره نوسانات نرخ آن نیز نمی‌توان با اطمینان صحبت کرد. اشخاصی که درزمینهٔ خریدوفروش فلزات کمیاب ازجمله رودیوم فعالیت دارند، ممکن است در این مسیر با مشکلاتی مواجه شوند، زیرا بازار عرضه و تقاضا برای این فلز همواره در حال نوسان می‌باشد.
پیش‌بینی تحولات آینده بازار خریدوفروش رودیوم تا حدودی دشوار خواهد بود، زیرا تا حد زیادی به میزان استخراج آن از معادن بستگی دارد.
